اختلال دو شخصیتی یا اختلال دو قطبی (Bipolar disorder)، یکی از بیماری‌های روانی شناخته‌شده در دنیا است. اختلال دوقطبی با اختلال تعدد شخصیت یا چند شخصیتی (Dissociative identity disorder)، شباهت اسمی دارد و معمولا بیشتر افراد، این دو را با هم اشتباه می‌گیرند یا آنها را یکی می‌دانند. در حالی که با دو اختلال کاملا متفاوت رو به رو هستیم. در ادامه، به طور کامل شرح می‌دهیم که اختلال دو شخصیتی چیست و چه تفاوت با بیماری تعدد شخصیت دارد.
تنوع اختلالات روانی در جهان
متاسفانه، تعداد و تنوع اختلالات فکری و روانی در دنیا بسیار زیاد است. اگر بخواهیم راجع به تک تک آنها صحبت کنیم، این موضوع ساعت‌ها و روزها وقتمان را می‌گیرد. افسردگی، اضطراب، فشار روانی، ترس، اختلالات خواب، مشکلات جنسی، اختلالات خواب و خوراک و… برخی از مشکلات روانی رایج در دنیا هستند. هنوز هم به طور قطعی، نمی‌توان دلایل بروز بیماری‌های روانی را تشخیص داد. اما معمولا ترکیبی از ژنتیک، تربیت و محیط زندگی در به وجود آمدن آنها نقش دارند.
تا چند سال قبل، بیشتر مردم (مخصوصا در ایران)، مراجعه به روانشناس و روانپزشک را امری ناپسند می‌دانستند و تا جای ممکن اختلالات و مشکلات فکری، روحی و روانی خود را نادیده می‌گرفتند. بعضی از افراد با روش‌های غلط یا با آزمون و خطا، به خود درمانی رو می‌آوردند و بعضی هم با این مشکلات تا آخر عمر می‌سوختند و می‌ساختند. در حالی که بعضی از اختلالات روانی به سادگی و با مراجعه به یک متخصص قابل حل هستند. برای مثال، افراد زیادی حاضرند برای یک سرماخوردگی، به پزشک مراجعه کنند. اما برای درمان اختلالات و مشکلات اساسی فکری خود سراغی از پزشک نمی‌گیرند.
مراجعه به روانپزشک، بهترین راهکار است. اما کنار آن، بد نیست خودتان هم در این حوزه مطالعه داشته باشید. فرادرس مجموعه بزرگی از آموزش های روانشناسی دارد که موضوعات مختلفی مثل روانشناسی رشد، شخصیت، کودک، مثبت‌گرا، تربیتی، اجتماعی و… را پوشش می‌دهد. با کلیک روی لینک زیر، وارد این صفحه شوید:
اختلال دو شخصیتی چیست؟
این بیماری که با نام های اختلال دوقطبی یا افسردگی شیدایی – (Bipolar disorder) نیز شناخته می شود، یکی از مشکلات روانی رایج در سراسر دنیا است. کسانی که به این اختلال دچار می‌شوند، معمولا نوسانات روجی و اخلاقی شدیدی را پشت سر می‌گذارند و خلقیات آنها، حالت سینوسی پیدا می‌کند. این اختلال ربطی به جنسیت فرد ندارد و هر دو گروه پسر و دختر، به یک اندازه در معرض خطر هستند.
همه ما انسان‌ها در طول روز، ممکن است حالات روحی متفاوتی را تجربه کنیم. ممکن است برای چند دقیقه به شدت دچار ناراحتی روحی شویم یا چند دقیقه عمیقا خوشحال باشیم. اما حالت روحی ما به شکل مستمر، تقریبا ثابت است. در بیماران مبتلا به اختلال دو شخصیتی، نوسانات روحی گاهی تا چند روز یا چند هفته هم طول می‌کشد.
میزان ابتلا به اختلال دو قطبی در دنیا، 1% است. یعنی تقریبا از هر صد نفر، یک نفر به این اختلال دچار می‌شود. علائم اختلال دو شخصیتی در اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی به اوج خود می‌رسد. هر چه سن بیشتر می‌شود، احتمال ابتلا به این اختلال کاهش پیدا می‌کند. در سنین بالا و ورود به دوره میانسالی، به ندرت شاهد ظهور چنین بیماری‌ای خواهیم بود.
تعریف اختلال دو شخصیتی به زبان ساده
افراد مبتلا به این اختلال، مرتب با دو خُلق متضاد در جنگ و تعارض هستند:
- افسردگی شدید
- خوشحالی زیاد (به آن مانیا و شیدایی نیز می‌گویند.)
1. دوره افسردگی
در دوره افسردگی، فرد مبتلا، مرتب ناراضی و ناراحت است و گاهی فکر می‌کند زندگی ارزش ادامه دادن ندارد. تمرکز شخص در این حالت پایین آمده و احتمالا با مشکلات خواب نیز مواجه می‌شود. بعضی از مبتلایان شدیدا احساس گناهگاری می‌کنند و عزت نفس و اعتماد به نفس آنها، خدشه‌دار می‌شود. در این دوران افکار خودکشی هم ممکن است سراغ شخص بیاید.
2. دوره شیدایی
در دوره شیدایی، شرایط کاملا برعکس می‌شود. در این دوره، سطح انرژی فرد مبتلا بالا رفته و احساس سرخوشی زیادی را تجربه می‌کند. (البته همیشه این دوره با سرخوشی همراه نیست.) معمولا در این دوران، فرد خودش را بالاتر از بقیه می‌بیند و گاهی حس می‌کند ماموریت بسیار بزرگی در این دنیا دارد. بعضی از مبتلایان در دوره شیدایی دچار کاهش خواب و اشتها می‌شوند و در بعضی موارد این افراد حالات بی‌قراری و کلاقگی را پشت سر می‌گذرانند.
انواع اختلال دو شخصیتی چیست؟
به شکل کلی، اختلال دوقطبی را به 2 دسته کلی تقسیم می‌کنند:
اختلال دو شخصیتی نوع 1
در این حالت، بیمار حداقل یک بار دوره شیدایی را به طور کامل سپری می‌کند. در اختلال دوقطبی نوع 1 فرد ممکن است دوران افسردگی را تجربه نکند و فقط دوره شیدایی را بگذارند. دوره شیدایی بدون تحت درمان قرار گرفتن بیمار، چیزی حدود 3 تا 6 ماه است. دوره‌های افسردگی طولانی‌تر بوده و حدود 6 تا 12 ماه طول می‌کشد.
اختلال دو شخصیتی نوع 2
این اختلال، بیشتر بین مبتلایان رواج دارد. فرق آن با نوع 1 در این است که علائم و نشانه‌های دوره شیدایی در بیمار، ضعیف‌تر و خفیف‌تر است. به این حالت که علائم دوره شیدایی با شدت کمتری بروز می‌کند، نیمه شیدایی (هیپومانیا) می‌گویند.
علائم و نشانه های اختلال دو شخصیتی چیست؟
بعد از این که فهمیدید اختلال دو شخصیتی چیست، لازم است با علائم این بیماری آشنا شوید. بیشتر اختلال‌های روانی، با ظهور یک سری علائم خاص و معمولا مشترک، خودشان را نشان می‌دهند. در اختلال دو شخصیتی هم این موضوع صدق می‌کند. در ادامه با رایج‌ترین علائم اختلال دوقطبی آشنا می‌شویم:
1. افسردگی
افسردگی، یکی از مهم‌ترین عواملی است که هنگام بررسی ابتلا به بیماری دوقطبی، باید مورد بررسی قرار بگیرد. یک روی سکه در اختلال دو شخصیتی، ناراحتی و افسردگی شدید فرد است. پس یکی از علائمی که می‌تواند تشخیص اختلال دوقطبی را ممکن کند، بررسی نشانه‌های افسردگی است.
2. احساس سرخوشی بیش از حد
در دوره شیدایی، ممکن است فرد مبتلا احساس سرخوشی زیادی داشته باشد. البته خوشحالی چیز بدی نیست، ولی اگر به شکل غیرطبیعی و افراطی بروز کند، ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری مثل اختلال دو شخصیتی باشد.
3. پرحرفی و زیاد صحبت کردن
بعضی از افراد مبتلا به اختلال دو شخصیتی، در دوره شیدایی ممکن است خیلی سریع‌تر از حد معمول حرف بزنند. به شکلی که گاهی فهمیدن منظور آنها دشوار شود. این سرعت بالا در حرف زدن، احتمالا به خاطر به‌هم‌ریختگی شدید ذهنشان است. یعنی همانقدر که فرد، سریع حرف می‌زند، به همان شدت هم افکار مختلف به ذهنش هجوم می‌آورند.
4. تحریک پذیری یا بی قراری
شاید فکر کنید دوران شیدایی برای افراد مبتلا به اختلال دو شخصیتی بسیار هیجان‌انگیز و پر از خوشحالی است، اما همیشه اینطور نیست. بعضی از افراد در این دوران، حالاتی از بی‌قراری را تجربه می‌کنند و ممکن است با کوچکترین حرفی از کوره در بروند.
5. اعتماد به نفس کاذب
داشتن اعتماد به نفس بالا عالی است. اما اگر این اعتماد به نفس به شکل غیرواقعی و افراطی بالا باشد، نتایج خوبی به دنبال نخواهد داشت. فرد در دوران شیدایی، ممکن است به شکل عجیبی درباره توانایی‌هایش اغراق کند. در این حالت ذهنی، بعضی از افراد تصمیماتی می‌گیرند که عواقب خطرناکی برایشان دارد.
6. اختلالات خواب
حالات روحی ما، در وضعیت خوابمان تاثیر مثبت یا منفی می‌گذارد. بررسی الگوی خواب افراد مبتلا به اختلال دو شخصیتی، نشان می‌دهد که خواب این افراد بی‌نظم است. برای مثال در دوران شیدایی، فرد ممکن است در روز فقط 3 ساعت بخوابد یا در بعضی از مواقع، اصلا شب را نخوابد. اما در دوران افسردگی، بیشتر از حد معمول به خواب نیاز داشته باشد.
7. میل جنسی بالا
در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی (دو شخصیتی)، تمایلات جنسی ممکن است نوسان شدیدی داشته باشد. در دوران شیدایی، معمولا میل جنسی بیشتر از حالت عادی بوده و ممکن است فرد را به سمت انحراف‌های جنسی و مشکلاتی مثل بارداری ناخواسته یا بیماری‌های مقاربتی سوق دهد. علاوه بر موارد بالا، علائمی مثل ولخرجی افراطی، تصمیم‌گیری‌های بدون فکر و حساب‌نشده، انجام کارهای خطرناک، توهم و… در افراد مبتلا به اختلال دو شخصیتی (دوقطبی) دیده می‌شود.
روانشناسان معمولاً قبل از شروع به درمان بیماران خود، برای تشخیص نوع بیماری آنها و فهمیدن اینکه آیا اختلال شخصیتی دارند یا خیر، از مصاحبه‌های بالیتی استفاده می‌کنند. برای یادگیری نحوه انجام مصاحبه‌های بالینی در روانشناسی، آموزش زیر در فرادرس را مشاهده کنید:
اختلال دو شخصیتی چطور درمان می شود؟
متاسفانه، اختلال دو شخصیتی هیچ درمان قطعی و مشخصی ندارد. فقط می‌توان جلوی پیشرفت آن را گرفت و علائم مربوط به بیماری را کنترل کرد. بعد از مراجعه به پزشک و بررسی علائم، پزشک طرح‌های درمانی مختلفی را می‌تواند پیشنهاد دهد. بعضی از داروهایی که برای کنترل و درمان اختلال دو شخصیتی استفاده می‌شوند عبارتند از:
- لیتیوم
- سدیم
- کاربامازپین
- لاموتریژین
- و…
درمان اختلال دوقطبی بدون دارو
نکته مهم این است که شخص مبتلا، به شکل مستمر تحت نظر پزشک باشد. در صورتی که تغییراتی در حال او به وجود آمد یا علائم خطرناکی در وی ظاهر شد، پزشک می‌تواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد. انجام بعضی از کارها کنار درمان دارویی، به کنترل بهتر اختلال دو شخصیتی کمک می‌کند.
اگر به اختلال دوقطبی مبتلا هستید، سعی کنید در روز کمی ورزش کنید، غذاهای سالم و مفید بخورید و سراغ مشروبات الکلی، مواد مخدر و حتی سیگار نروید. همچنین گوش دادن به موسیقی، دیدن فیلم و سریال، انجام مدیتیشن، نقاشی، کتاب خواندن و در کل هر چیزی که حال شما را خوب می‌کند، در درمان اختلال دوقطبی تاثیر مثبتی دارد.
اختلال چند شخصیتی (تعدد شخصیت) چیست؟
در بخش‌های قبل متوجه شدید که اختلال دو شخصیتی چیست؛ حال با مفهوم دیگری به نام اختلال چند شخصیتی که ظاهراً مشابه این بیماری است آشنا می‌شوید. افراد زیادی اختلال تعدد شخصیت را با اختلال دو شخصیتی اشتباه می‌گیرند. در حالی که این 2 اختلال، تفاوت‌های گسترده‌ای با هم دارند. به لطف فیلم‌های سینمایی، سریال‌های تلویزیونی، کتاب‌های داستان و… خیلی از افراد چیزهایی درباره اختلال تجزیه هویت شنیده‌اند. احتمالا شما هم در فیلم‌ها دیده‌اید که یک کاراکتر، چند شخصیت دارد و حتی گاهی شخصیت‌های مختلف در وجود او، با هم صحبت می‌کنند. در حالی که چنین چیزی ممکن نیست. (در ادامه متوجه می‌شویم چرا)
مغز ما بسیار پیچیده است. به کمک مغز، هویت ما شکل می‌گیرد. گاهی مغز، حس استقلال نفس و شخصیت را به چند بخش تقسیم می‌کند. انگار که دیگر شخص، یک نفر نیست و چندین هویت مختلف دارد. به این اتفاق، اختلال تجزیه هویت می‌گویند. (نام قبلی این مشکل، چند شخصیتی بود و در حال حاضر به اختلال تجزیه هویت تغییر کرده است.) از هر 100 نفر، 2 نفر احساس می‌کنند که بیشتر از یک شخصیت دارند. البته این حالت همیشگی نیست و خطر خاصی برای افراد ندارد. در طول تاریخ افراد کمی بودند که چنین بیماری‌ای را از خود نشان داده‌اند.
نعریف اختلال چند شخصیتی به زبان ساده
در این اختلال، فرد 2 یا چند هویت دارد که هر هویت، خاطرات، روحیات و احساسات خودشان را دارند. در ذهن و حافظه افراد مبتلا به این اختلال، شکاف‌هایی وجود دارد. زمانی که یک هویت، کنترل بدن را به دست می‌گیرد، شخص چیزی از آن به خاطر نمی‌آورد. با یک مثال ساده به خوبی موضوع را می‌فهمید.
فرض کنید یک خط تلفن وجود دارد و چند نفر می‌خواهند با آن تماس بگیرند. در این حالت، هر شخص پشت تلفن رفته و بعد از پایان مکالمه جای خودش را به شخص بعدی می‌دهد. به این ترتیب، کسی مکالمه افراد دیگر را نمی‌شود و چند نفر هم نمی‌توانند همزمان با یک تلفن صحبت کنند. اختلال چند شخصیتی هم مشابه همین سناریو است.
آیا اختلال چند شخصیتی واقعا وجود دارد؟
در روانشناسی یک راهنمای مرجع به نام DSM وجود دارد که می‌گوید این اختلال می‌تواند به خاطر یک آسیب در کودکی شکل بگیرد. از طرفی، بعضی از روانشناسان معتقدند اصلا چیزی به اسم اختلال تجزیه هویت وجود ندارد و این موضوع، محصول داستان‌ها و فیلم‌ها است. در دهه 90 میلادی، فیلم‌های مربوط به اختلال چند شخصیتی بسیار گسترش پیدا کرد. بعضی از روانشناسان اختلال تجزیه هویت را قبول دارند. طبق آزمایش‌های گسترده و اسکن مغز افراد مختلف، متخصصان به نتایج جالبی رسیدند. با اندازه‌گیری میزان رسانایی پوست افراد در انتقال برق، کارشناسان متوجه شدند با توجه به شخصیتی که بدن فرد را کنترل می‌کند، این میزان متفاوت است.
اصطلاح خود دیگر چیست؟
روانشناسان به این هویت‌ها، به جای شخصیت، «خود دیگر» می‌گویند. به این خاطر که فرد چند شخصیت در ذهن خود ندارد. در عوض یک شخصیت واحد دارد که به بخش‌های مختلف تقسیم شده است. دقیقا مثل یک بشقاب شکسته. در این حالت هر خود، یک هویت، سن، میزان تحصیلات، نام و حتی جنسیت متفاوت دارد. این خودها در کنار هم نمی‌توانند کار کنند و هر کدام تجربیات، خاطرات و منش مخصوص به خود را دارد. در یک گزارش جالب، زنی ادعا می‌کرد که 162 شخصیت دارد.
یک پیشنهاد جذاب:
احتمالا شما هم این جمله‌ها را شنیدید. “اگر عزت نفس نداشته باشی، یعنی هیچ چیز نداری.” یا “آدم‌های موفق همه اعتماد به نفس بالایی دارند.” نداشتن عزت نفس و اعتماد به نفس می‌تواند زندگی ما را تلخ کرده و جلوی پیشرفت را بگیرد. فرادرس یک آموزش کاربردی برای تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس ساخته که با دیدن آن به خوبی می‌توانید عزت نفس خود را بالا ببرید. پیشنهاد می‌کنم با کلیک روی لینک زیر وارد این صفحه شوید:
جمع بندی موضوع اختلال دو شخصیتی و اختلال چند شخصیتی
در این مقاله با اختلال دو شخصیتی یا اختلال دوقطبی آشنا شدیم و تفاوت آن با اختلال چند شخصیتی (تجزیه هویت) را بررسی کردیم. همانطور که دیدیم، اختلال تجزیه هویت به ندرت اتفاق می‌افتد و معمولا نتیجه فیلم‌ها و کتاب‌های داستانی است. در مقابل اختلال دو شخصیتی یک بیماری شناخته‌شده و قابل کنترل است.
اگر به علائم مطرح شده در این مقاله دچار شدید، به سرعت به یک روانشناس یا روانپزشک خوب مراجعه کنید. به هیچ وجه بدون تشخیص و تجویز پزشک، درمان دارویی را شروع نکنید و برای حل مشکل خود، حتما از پزشک کمک بگیرید.
